Lex Lemmers over preventiecampagnes: voorkomen is beter dan genezen
Lex Lemmers is werkzaam bij het Trimbos Instituut en is al jaren actief op het gebied van alcohol- en drugspreventie. Zo heeft Lex meegewerkt aan diverse campagnes op preventiegebied. Momenteel coördineert hij mee in het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek (SVA) en is hij onderdeel van het gemeenteteam binnen het Trimbos Instituut, waarin het team bezig is met een model rondom lokaal alcohol- en drugsbeleid. Wij gingen in gesprek met Lex over preventiecampagnes in relatie tot denormalisering van drugsgebruik.
Welkom Lex, fijn dat je er bent. Wat is jouw relatie met regioproject SKIP? “Ik ben een soort bevriende collega. Zo word ik regelmatig door projectleider Danielle gevraagd om een bijdrage te leveren aan het regioproject. Bijvoorbeeld afgelopen voorjaar bij het SKIP Congres, hier heb ik één van de vijftien workshops gehouden. Daarnaast heb ik ook weleens meegedacht met een sessie rondom het opzetten van een campagne. Een erg interessant thema: denormaliseren van drugsgebruik onder jongeren. Landelijk gezien is SKIP een van de weinige projecten die zich hiervoor inzet, daar werk ik graag aan mee.”
Waarom is het belangrijk om preventie in te zetten om drugsgebruik te denormaliseren? “Je merkt dat gemeenten en professionals worstelen om dit hele thema vorm te geven, het is niet een kant en klaar pakket die je in kunt zetten. Er zijn veel valkuilen, dus er moet goed over nagedacht worden. Politiek gezien is de wil er: maar hoe kun je het handen en voeten geven? SKIP zet daarin mooie stappen.
Gebruik van drugs zorgt namelijk voor flinke sociale en maatschappelijke schade. Als preventiedeskundige vind ik dat wij de boodschap over moeten brengen dat drugsgebruik niet normaal is. Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. We willen gebruikers natuurlijk niet stigmatiseren, het is een gelaagde boodschap die verschillende groepen aanspreekt. Al moet ik er wel bij zeggen dat de grootste groep mensen drugsgebruik gelukkig niet normaal vindt. Maar: voorkomen is beter dan genezen. Daarom vind ik dat wij als preventie die boodschap heel nadrukkelijk moeten uitdragen, dit moeten we samendoen met gemeenten. Het Trimbos Instituut heeft bijvoorbeeld net als SKIP’s Leidraad Drugs & Evenementen een model voor evenementen ontwikkeld, deze leg ik graag naast elkaar. We versterken elkaar op deze manier, iets wat belangrijk is binnen het gemeentelijk domein”
Hoe kijk jij vanuit jouw expertise aan tegen het inzetten van preventiecampagnes in het denormaliseren van drugsgebruik? Wat is jouw ervaring hiermee? “Er is momenteel veel discussie over de effectiviteit van preventiecampagnes. We zitten in een fase waarin je bij alles wat je doet duidelijk voor- en tegenstanders hebt. Het hele effect van de campagne wordt gesmoord in het publieke debat waarin voor- en tegenstanders elkaar overschreeuwen. Dit vind ik op dit moment het grootse probleem bij campagnes omtrent denormalisering. Deze debatten helpen namelijk niet. Wat ik belangrijk vind is dat je bij het opzetten van de campagne zoveel mogelijk mensen betrekt en dat je met alle betrokkenen een soort gezamenlijke noemer vindt. Een noemer waar je het allemaal over eens bent zodat je de boodschap vervolgens daarop richt. Zo kun je de publieke debatten zoveel mogelijk indammen. Dit gebeurt momenteel wél bij tabak- en alcoholgebruik, bijvoorbeeld bij de preventiecampagnes NIX18 en een Rookvrije generatie. Hier vinden partijen zich in het (landelijke)deelthema specifiek gericht op jongeren. Mensen zijn het er samen over eens dat dit voor jongeren beter is. Zo’n gemeenschappelijke deler moeten we ook bij drugsgebruik vinden.
We moeten een sterker tegengeluid laten horen. Als we dit niet doen dan zetten programma’s zoals Spuiten en Slikken de norm en wordt drugsgebruik alleen maar verder genormaliseerd. Ik kan mij voorstellen dat je juist met elkaar wilt zeggen: we willen naast een rookvrije generatie óók een drugsvrije generatie. Of dit een goed idee is en hoe dit vormgegeven zou kunnen worden, moeten we met maatschappelijke partners bespreken. Alleen zo bereik je een gezamenlijke norm die gedragen wordt.”
Heb je een voorbeeld van een preventiecampagne rondom drugsgebruik waarin zo’n gemeenschappelijke deler werd gedeeld? “De boodschap die een tijd geleden in Tilburg is gebruikt bij een doelgroepgerichte preventiecampagne vanuit de horeca vond ik bijvoorbeeld heel mooi: Drugsgebruik is niet normaal, om hulp vragen wel. Dit vond ik een mooie samenvatting geven van hoe je er als professional en in mijn geval preventiewerker in kunt staan. Je hoeft het allemaal niet normaal te vinden maar je moet er wel staan als je nodig bent.”
Ik begrijp dat jij voorstander bent om als collectief een landelijke preventiecampagne op het gebied van het denormaliseren van drugs in te zetten. Klopt dat? “Wat ik merk bij bijvoorbeeld de NIX18 campagne is dat het een landelijke paraplu is die lokaal handen en voeten krijgt, dat werkt. In de podcast Propvol Preventie heb ik ook met Martha de Jonge gesproken over de campagne waar ik in 2007 aan mee heb gewerkt, gericht op ouders: Voorkom alcoholschade bij uw opgroeiende kind. Deze campagne bestond uit diverse spotjes die landelijke werden uitgezonden waar lokaal ook op ingezet werd middels bijvoorbeeld ouderavonden waardoor het één geheel werd. Tijdens deze ouderavonden werd er dieper ingegaan op het belang van regels stellen over alcoholgebruik thuis. Er werd inhoud gegeven aan de zogeheten alcoholopvoeding. Ik denk dat zo’n aanpak ook helpt bij een preventiecampagne rondom het denormaliseren van drugsgebruik. Juist omdat het meerdere lagen krijgt.”
Zijn er naast campagnes ook andere manieren om een norm neer te zetten bij het denormaliseren van drugsgebruik onder jongeren? “De overheid zou hier hun rol in kunnen pakken door een norm neer te zetten. De wetgeving is dat psychoactieve middelen illegaal zijn vanwege hun schadelijkheid, het is belangrijk dat die boodschap overdragen wordt door uit te leggen waarom deze wetgeving er is. Zodat mensen meer bewustwording krijgen. Ze zijn niet voor niks schadelijk bevonden en dus illegaal gemaakt.”
Wat zijn naar jouw idee belangrijke handvatten voor professionals rondom het inzetten/ de communicatie van dit soort campagnes? “Wat ik bijvoorbeeld niet zou doen is nadrukkelijk wijzen naar de gebruiker met ‘jij bent fout bezig’. Dit vind ik erg makkelijk om te doen. Ik zou er een collectieve verantwoordelijkheid van maken door het af te bakenen tot een bepaalde setting of community, bijvoorbeeld door een dergelijke boodschap als: drugs en uitgaan? Dat gaat niet samen te communiceren. Zo zet je als collectief een norm, je bent samen met elkaar verantwoordelijk. Niet enkel de gebruiker. Juist voor jongeren is het belangrijk dat er een voorbeeld wordt geschetst waar zij zich aan op kunnen trekken. Het is belangrijk om dit mee te nemen bij het creëren van een preventiecampagne. Let wel: op papier kunnen we alles uitdenken, in de praktijk ligt dit een stuk complexer.”
In de podcast Propvol Preventie van het Trimbos Instituut vertelde je in gesprek met Martha over het belang van het grondig onderzoek voorafgaand van een campagne. Waarom is onderzoek van belang? “Door grondig onderzoek te doen kun je beter bepalen hoe je de campagne uitwerkt, zowel qua inhoud als toon. Als bijvoorbeeld de factor milieu belangrijk blijkt voor jongeren, kun je hierop inzetten in de campagneboodschap. Het is daarnaast ook belangrijk om kennis over de risico’s en eventuele gevolgen van drugsgebruik over te brengen aan zowel de doelgroep als aan bijvoorbeeld ouders en opvoeders. Deze kennis is vaak niet bekend en juíst van belang in de weg naar denormalisering.” De urgentie van een probleem moet duidelijk zijn, anders komen mensen niet in actie.
Heb jij een tip die je aan andere professionals mee wilt geven op dit thema? “Een mooi vertrekpunt is dat je als professional bij het ontwikkelen van een campagne van start gaat met grondig onderzoek. Kennis over risico’s en gevolgen overdragen is heel belangrijk, er heerst veel onwetendheid op het gebied van drugsgebruik. Door juist die kennis goed over te brengen naar de doelgroep kunnen we ergens starten. Tot slot is het van groot belang dat je met jouw boodschap mensen aan het denken zet, je wilt niet dat ze gelijk in de weerstand schieten. Dat werkt meestal averechts.”
Benieuwd naar hoe SKIP zijn campagnes en interviews heeft ontwikkeld?
https://www.skipdietrip.nl/monitor/
https://www.skipdietrip.nl/skip-toepassen/
Daarnaast kun jij met jouw gemeente bijdragen aan het denormaliseren van drugsgebruik. Lees hier meer: https://www.skipdietrip.nl/nieuws/04-09-2024-wat-kun-je-binnen-jouw-gemeente-doen-met-skip-update-/
